Yeni uzay ekonomisinde bir Türk oyuncu: Fergani Uzay
Fergani Uzay Teknolojileri Bilişim Sanayi ve Ticaret A.Ş., 2022 yılında Selçuk Bayraktar tarafından kuruldu. Şirket; ticari amaçla geliştirilen uydular, bu uydulara ait alt sistemler, faydalı yükler, özgün itki teknolojileri ve Yörünge Transfer Araçları (YTA) ile uzay endüstrisinde faaliyet gösteriyor.
Fergani Uzay CEO’su Selçuk Bayraktar, şirketin geldiği noktayı şu sözlerle özetliyor:
“2022 yılında faaliyete geçirdiğimiz Fergani Uzay girişimimiz bugün 135 kişilik ekibimizle yoluna devam ediyor. Tüm projelerimizi tasarımdan üretime kadar kendi öz kaynaklarımızla hayata geçiriyoruz.”
Küçük uydular, büyük hedefler
Fergani’nin ilk görevleri arasında, “Small-GEO” olarak tanımlanan küçük hacimli uydular ile yörünge transfer aracı bulunuyor. Şirket tarafından geliştirilen 100 kilogram sınıfındaki mikro uyduların, 500–600 kilometre irtifa aralığında görev yapması planlanıyor.
Bu uydular; haberleşme, konumlandırma ve çeşitli faydalı yük görevlerini üstlenecek şekilde tasarlandı. Ku, Ka, S ve L bantlarında haberleşme sağlayabilen uyduların küresel kapsama ağına sahip olması hedefleniyor.
Hibrit motor nedir?
Hibrit roket motorları, katı ve sıvı yakıtlı sistemlerin bazı avantajlarını bir araya getiren bir itki teknolojisi olarak biliniyor. Mevcut açıklamalara göre hibrit motorlar, klasik motorlara kıyasla daha emniyetli, daha basit yapılı ve maliyet açısından daha etkin bir çözüm sunuyor.
Bu özellikleriyle hibrit motorlar, özellikle uzay içi manevra ve lojistik görevlerinde geleceğin kritik teknolojileri arasında gösteriliyor.
Dünyada bir ilk: hibrit motorun uzayda ateşlenmesi
Fergani Uzay’ın geliştirdiği Türkiye’nin ilk Yörünge Transfer Aracı olan FGN-TUG-S01, 28 Kasım 2025’te ABD’nin Kaliforniya eyaletindeki Vandenberg Uzay Kuvvetleri Üssü’nden SpaceX Falcon 9 roketiyle uzaya fırlatıldı.
Görev kapsamında en kritik eşik, 6 Aralık 2025’te aşıldı. FGN-TUG-S01, ana hibrit itki sistemini uzayda ateşleyerek yörünge değişikliği gerçekleştirdi. 35 saniye süren ateşleme sonucunda araç, yaklaşık 530 kilometrelik dairesel yörüngeden ayrılarak 720 kilometre zirve irtifasına sahip eliptik bir yörüngeye geçti.
Bu operasyon, hibrit roket motorunun dünyada ilk kez yörüngede ateşlenmesi olarak uzay havacılık tarihine geçti.
Uzayda neden ilk?
Yerde yapılan testler, motor performansını ölçmek için kritik olsa da, uzayın vakum ortamı ve mikro yerçekimi koşulları farklı mühendislik zorlukları barındırıyor. Bu nedenle bir motorun uzayda ateşlenmesi, sistemin gerçek görev koşullarında doğrulanması anlamına geliyor.
FGN-TUG-S01’in gerçekleştirdiği bu manevra, hibrit motor teknolojisinin uzayda operasyonel olarak kullanılabileceğini göstermesi açısından stratejik önem taşıyor.
Yörünge transfer araçları: Uzayın sessiz lojistiği
Yörünge Transfer Araçları, uyduların uzaya ulaştıktan sonra hedeflenen yörüngelere taşınmasını sağlıyor. Fırlatma sistemleri çoğu zaman sabit yörünge planlarıyla çalışırken, YTA’lar uydu işletmecilerine esneklik sunuyor.
Selçuk Bayraktar, bu kabiliyetin önemini şu sözlerle vurguluyor:
“Yörünge Transfer Aracımız, ülkemizin uzaydaki hareket kabiliyetini başlatacak. Uydularımızı farklı yörüngelere kendi araçlarımızla taşıyabileceğiz.”
Fergani Uzay adım adım ilerliyor
Fergani Uzay’ın uydu alanındaki ilk somut başarısı, FGN-100-d1 ile geldi. 14 Ocak 2025’te ABD’nin Vandenberg Üssü’nden fırlatılan 102 kilogramlık uydu, yaklaşık 500 kilometre irtifadaki yörüngesine başarıyla yerleşti.
Bu görevi, 2 Kasım 2025’te Florida’dan fırlatılan FGN-100-d2 izledi. 104 kilogram ağırlığındaki ikinci uydu, Fergani’nin Konumlandırma Takım Uydu Projesi’nin ikinci adımı oldu.
Bayraktar, bu süreci şöyle değerlendirdi:
“Bugün ilk uydumuzu yörüngeye oturttuk. Bu uydularımız alçak yörünge konstelasyonu olarak hem konumlandırma hem de haberleşme alanında hizmet verecek.”
Hedef: Uluğ Bey Küresel Konumlama Sistemi
Fergani Uzay’ın uzun vadeli hedefleri arasında Uluğ Bey Küresel Konumlama Sistemi bulunuyor. Bu kapsamda, önümüzdeki beş yıl içinde 100’den fazla uyduya ulaşılması hedefleniyor.
Selçuk Bayraktar, projenin stratejik önemini şu ifadelerle dile getiriyor:
“Kendi bağımsız küresel konumlama sistemimizin olması egemenliğimiz açısından çok önemli ve stratejik. Bu, göklerdeki bağımsızlığımız anlamına geliyor.”
Uzayda hareket kabiliyeti ve bağımsızlık vurgusu
FGN-TUG-S01 görevi kapsamında gerçekleştirilen yörünge değişikliği ve küp uydu bırakma operasyonu, Türkiye’nin uzayda yalnızca uydu sahibi değil, uzay içi lojistik ve manevra kabiliyetine sahip bir aktör olma yolunda ilerlediğini gösteriyor.
Bu görev, aynı zamanda ileride geliştirilmesi planlanan milli fırlatma sistemleri için de kritik bir altyapı oluşturuyor.
Yeni bir dönemin eşiğinde
Fergani Uzay’ın kısa sürede ortaya koyduğu uydu, yörünge transfer aracı ve hibrit itki başarısı; Türkiye’nin uzay stratejisinde özel sektörün artan rolünü gözler önüne seriyor.
Yörüngede ateşlenen hibrit motor, yalnızca teknik bir başarı değil; Türkiye’nin uzayda bağımsız hareket edebilme hedefi açısından da yeni bir dönemin işareti olarak öne çıkıyor.
